کسب‌وکارها تکالیف مالیاتی متعددی دارند و در صورت عدم انجام با جریمه‌های بسیار سنگینی مواجه می‌شوند، بنابراین بهتر است از همان ابتدای راه‌اندازی کسب‌وکار، همه‌ی تکالیف به طور کامل انجام شود، در این درس هرچه درباره مالیات کسب‌وکار لازم دارید آموزش داده شده است.
بسیاری از استارتاپ‌ها چون از تکالیف مالیاتی‌شان بی‌خبر هستند بعد از چند ماه که اداره‌ی مالیات برای آن‌ها فاکتور مالیات چند صدمیلیونی صادر می‌کند ورشکست می‌شوند، دولت برای اداره‌ی کشور و تأمین بودجه به بهانه‌های مختلف از مردم مالیات اخذ می‌کند، در همین راستا کسب‌وکارها هم باید یکسری تکالیف مالیاتی مانند تکمیل دفاتر مالیاتی، ارسال اظهارنامه‌های مالیاتی، اخذ مالیات ارزش افزوده از مشتریان و … را انجام دهند، تنها چیزی که در کشور قطعی هست، اخذ مالیات است یعنی در هر حال مالیات از کسب‌وکار شما گرفته می‌شود بنابراین بهتر است خودتان زودتر این تکالیف را انجام دهید تا در صورت امکان هم از تخفیف‌ها بهره‌مند شوید و هم جریمه نشوید.
در این درس به طور کامل ابتدا انواع مالیات‌های مرتبط با کسب‌وکارها را آموزش می‌دهیم سپس تکالیفی که آن‌ها باید به طور منظم انجام دهند را می‌گوییم و در پایان هم نحوه‌ی اعتراض به مالیات‌های صادره و آیین دادرسی مالیاتی را شرح می‌دهیم، تسلط بر این درس می‌تواند جلوی ضرر چند صدمیلیونی شما را پیشاپیش بگیرد.
انواع مالیات‌ها
مالیات‌ها به دو نوع مختلف تقسیم می‌شوند، مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم، مالیات مستقیم یعنی مالیاتی که اداره مالیات به صورت مستقیم از افراد می‌گیرد ولی مالیات غیرمستقیم یعنی اداره مالیات خودش مالیات را اخذ نمی‌کند بلکه از طریق دیگران و با واسطه می‌گیرد، به طور مثال مالیات بر درآمد یک نوع مالیات مستقیم است و باید هر سال شرکتها آن را به اداره مالیات پرداخت کنند ولی مالیات ارزش افزوده یک مالیات غیرمستقیم است یعنی فروشنده‌ها باید به جای اداره مالیات آن را از خریدارها بگیرند و به اداره مالیات تحویل دهند.
مالیات مستقیم خودش به دو نوع تقسیم می‌شود، یا مالیات بر دارایی است و یا مالیات بر درآمد، مالیات بر دارایی یا مالیات بر ارث است یا مالیات بر حق تمبر، حق تمبر یعنی مثلاً تمبر سفته یا چک و یا مالیات سرمایه شرکت و مالیات بر درآمد شامل انواع درآمدها می‌شود مثلاً درآمد اجاره ملک، درآمد مشاغل، درآمد شرکتها و درآمد اتفاقی مانند جایزه و … .
مالیات غیرمستقیم هم بر سه نوع تقسیم می‌شود، مالیات بر واردات، مالیات بر فروش فرآورده نفتی و سیگار و ...، مالیات بر مصرف که همان مالیات بر ارزش افزوده است.
مالیات‌هایی که به کسب‌وکارها مرتبط است عبارتند از: مالیات بر درآمد، مالیات بر حقوق کارمندان، مالیات بر سرمایه شرکت، مالیات بر ارزش افزوده، مالیات اجاره، مالیات نقل و انتقال ملک و مالیات اتفاقی.
مالیات بر درآمد
اشخاص به دو نوع تقسیم می‌شوند یا شخص حقیقی که افرادی مثل ما و شما هستیم و شخص حقوقی که شرکتها هستند، شرکت‌هایی که به صورت رسمی ثبت شده باشند، اشخاص حقیقی یا کارمند هستند یا کارفرما و یا فریلنسر، کارفرماها درآمدی که ماهانه دریافت می‌کنند مانند کارمندان است و درآمدی که شرکت کسب می‌کند هم مشمول مالیات اشخاص حقوقی است که جلوتر صحبت میکنیم، پس دو دسته می‌ماند، مالیات کارمندان که اصطلاحاً مالیات بر حقوق گفته می‌شود و مالیات فریلنسرها که مالیات مشاغل نام دارد.
مالیات بر حقوق
طبق ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم کارفرماها باید در هنگام پرداخت هرگونه حقوق به کارمندان، ابتدا مالیات بر حقوق را کسر و سپس حقوق را پرداخت کنند، میزان مالیات هر ساله توسط سازمان مالیات اعلام می‌شود، و این مبلغ پلکانی است یعنی تا یک مبلغی از حقوق از مالیات معاف است و مازاد بر آن هرچه بیشتر شود، مالیات هم بیشتر می‌شود، به طور مثال در سال ۹۹ میزان حقوق سالیانه تا ۳۶ میلیون تومان از مالیات معاف بود و مازاد آن تا مبلغ نود میلیون تومان به میزان ۱۰ درصد مالیات کسر می‌شد و … .
همچنین کل حقوق پرداختی به کارمند مشمول مالیات نمی‌شود بلکه طبق ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم یکسری موارد از پرداخت مالیات معاف است که در ادامه ذکر می‌شود:
حق سنوات
حقوق بازنشستگی
حق ماموریت
وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و …
حقوق ایام مرخصی استفاده نشده
عیدی سالانه تا یک دوازدهم مبلغ معافیت مالیاتی: مثلاً در سال ۹۹ عیدی تا مبلغ یک دوازدهم مبلغ ۳۶ میلیون تومان معاف از مالیات است یعنی عیدی تا ۳ میلیون تومان معاف از مالیات است و مازادش مشمول مالیات می‌شود.
مزایای غیرنقدی حداکثر تا دو دوازدهم مبلغ معافیت مالیاتی
سایر موارد که مرتبط به سازمان‌های خاص و دولتی است را می‌توانید در این ماده مطالعه کنید.
همچنین در صورتی‌که کارفرما حقوقی را به افرادی پرداخت کند که جزو کارمندانی نباشد که حق بیمه برایشان رد می‌شود باید بدون رعایت معافیت مالیاتی پلکانی، مبلغ قطعی ۱۰ درصد را از حقوق او کسر و حداکثر تا پایان ماه بعدی به اداره مالیات اعلام کند و الا کارفرما علاوه بر اصل مالیات جریمه هم می‌شود.
مالیات مشاغل
طبق ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به شرح زیر است:
- تا میزان پنجاه میلیون تومان درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ ۱۵ درصد
- نسبت به مازاد پنجاه میلیون تومان تا مبلغ صدمیلیون تومان به نرخ ۲۰ درصد
- نسبت به مازاد صد میلیون تومان به نرخ ۲۵ درصدمنظور از درآمد در این ماده درآمد منهای هزینه‌ها و معافیت‌های مالیاتی است. یعنی هزینه‌ها را از درآمد کم میکنیم که می‌شود سود و این سود را منهای معافیت‌های مالیاتی میکنیم و هر چه ماند می‌شود درآمد مشمول مالیات.
برای اینکه هزینه‌ها مورد قبول اداره مالیاتی باشد باید دارای یکسری شرایط باشد، طبق ماده ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم اولاً این هزینه‌ها باید دارای مدرک باشد منظور از مدرک فاکتور است، البته در حد متعارف، به طور مثال راننده‌ی تاکسی برای دریافت کرایه فاکتور صادر نمی‌کند، بنابراین هزینه‌هایی که عرفا برای آن‌ها فاکتور صادر می‌شود باید دارای فاکتور باشند و این فاکتور هم باید معتبر و در قالب فاکتورهای رسمی مورد قبول اداره مالیاتی و با ذکر کد ملی یا شناسه ملی فروشنده باشد، همچنین باید دارای مهر فروشنده باشد و الا مورد قبول واقع نمی‌شود. همه‌ی این هزینه‌ها باید اولاً در دفاتر تجاری ثبت شوند و مدارک برای ارائه به اداره مالیات بایگانی شود و همچنین در معاملات فصلی باید وارد سامانه‌ی اداره مالیات شوند. نکته‌ی دیگر در خصوص هزینه‌ها این است که هزینه‌ی هر دوره مالیاتی باید در همان دوره ارائه شود و نمی‌شود هزینه را بعداً اعلام کرد و این کار باعث رد شدن دفاتر تجاری شده و دردسر زیادی دارد. نکته‌ی بعد این است که هزینه‌های بالای پنج میلیون تومان باید از طریق انتقال بانکی انجام شود و نباید نقدی پرداخت کرد. همچنین این هزینه‌ها باید در لیست هزینه‌های مذکور در ماده ۱۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم باشد و حدنصاب‌های مذکور در هر کدام هم رعایت شود.
مالیات بر درآمد شرکتها
طبق ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم نرخ مالیات بر درآمد مشمول مالیات در شرکت‌های تجاری مانند سهامی خاص، مسئولیت محدود و … و همچنین مؤسسات غیرتجاری انتفاعی مانند مؤسسات حسابداری، مؤسسات حقوقی و … ۲۵ درصد است. درآمد مشمول مالیات هم همان است که در بحث قبلی توضیح دادیم.
مالیات بر ارزش‌افزوده
مالیات ارزش افزوده به مالیاتی گفته می‌شود که فروشنده باید از خریدار دریافت کند، این مالیات از سال ۸۷ به این طرف اخذ می‌شود و در طی هفت مرحله به نوبت کسب‌وکارهای مختلفی مشمول دریافت این مالیات شدند و از سال ۹۵ هم کلیه شرکت‌های تجاری با هر موضوع و حجم فروش و درآمد باید این مالیات را هنگام عرضه‌ی خدمات و محصولات خود از مشتری دریافت کنند و هر سه ماه یکبار به اداره مالیات تحویل دهند. برای مشاهده‌ی کسب‌وکارهایی که مشمول مالیات ارزش افزوده می‌شوند این لینک را مشاهده کنید.
این مالیات را فروشنده باید پرداخت کند و مهم نیست خریدار مشمول این نوع مالیات باشد یا خیر، ممکن است یک شرکت به یک مشتری که کسب‌وکار دیگری است و مشمول ارزش افزوده نیست محصولی بفروشد در این حالت فروشنده باید مالیات را از مشتری اخذ و به اداره مالیات پرداخت کند و مهم نیست خریدار مشمول مالیات ارزش افزوده باشد یا خیر.
فروشنده‌هایی که مشمول اخذ مالیات ارزش افزوده هستند باید حتماً در وبسایت evat.ir ثبت‌نام کرده و گواهی ارزش افزوده اخذ کنند و نامشان هم در لیست سیاه سازمان امور مالیاتی نباشد، در صورتی‌که به فروشنده‌ای مالیات ارزش افزوده پرداخت می‌کنید حتماً گواهی او را مشاهده کنید چون ممکن است فروشنده مذکور فاقد گواهی باشد و یا معاف از اخذ این مالیات باشد و این مبلغ را برای خودش ولی به نام مالیات اخذ کند.
همانطور که گفتیم اداره مالیات در هر صورت مالیاتش را دریافت می‌کند و اگر فروشنده ای باید مالیاتی اخذ می‌کرده است و به هر دلیلی نکرده است باید اصل آن مالیات و جریمه‌اش را از جیب خودش پرداخت کند، همچنین طبق ماده ۲۲ قانون مالیات ارزش افزوده در موارد زیر هم فروشنده جریمه می‌شود:
۱- عدم ثبت نام مؤدیان در مهلت مقرر معادل هفتاد و پنج درصد (۷۵%) مالیات متعلق تا تاریخ ثبت نام یا شناسایی حسب مورد؛
۲- عدم صدور صورتحساب معادل یک برابر مالیات متعلق؛
۳- عدم درج صحیح قیمت در صورتحساب معادل یک برابر مابه التفاوت مالیات متعلق؛
۴- عدم درج و تکمیل اطلاعات صورتحساب طبق نمونه اعلام شده معادل بیست وپنج درصد (۲۵%) مالیات متعلق؛
۵- عدم تسلیم اظهارنامه از تاریخ ثبت نام یا شناسایی به بعد حسب مورد، معادل پنجاه درصد (۵۰%) مالیات متعلق؛
۶- عدم ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک حسب مورد معادل بیست و پنج درصد (۲۵%) مالیات متعلق.
مالیات ارزش‌افزوده هر سال تغییر می‌کند و در سال ۹۹ به میزان ۹ درصد است که باید بر روی قیمت فاکتور کشیده و از مشتری دریافت کرده و در موعد مقرر به اداره مالیات تحویل دهید.
مالیات بر سرمایه شرکت
طبق ماده ۴۸ قانون مالیات های مستقیم تمام شرکت های تجاری باید حداکثر دوماه پس از ثبت شرکت و یا افزایش سرمایه به میزان نیم در هزار سرمایه‌ی ثبت‌شده به اداره دارایی مالیات پرداخت کنند. در صورت عدم پرداخت در موعد مقرر علاوه بر اصل مالیات به میزان دوبرابر آن جریمه‌میشوند.
مالیات بر اجاره ملک
طبق ماده ۵۳ قانون مالیات‌های مستقیم درآمد موجر یا اجاره‌دهنده از مبلغ اجاره پس از کسر ۲۵ درصد اجاره بها بابت هزینه‌ها و استهلاکات مشمول مالیات می‌شود و میزان آن هم اگر موجر شخص حقیقی باشد طبق همان مالیات پلکانی که گفتیم و اگر شخص حقوقی باشد معادل ۲۵ درصد است. در‌واقع درآمد از اجاره هم جزو درآمدهای افراد است و مانند بقیه درآمدها مالیات گرفته می‌شود منتهی پس از کسر ۲۵ درصد بابت استهلاکات خانه.
در صورتی که موجر خودش مالک نباشد و خودش هم خانه را از دیگری اجاره کرده باشد، مالیات از مابه‌تفاوت این دو مبلغ اجاره گرفته می‌شود به طور مثال اگر موجر از مالک اصلی خانه را ماهی ۲ میلیون تومان اجاره کرده باشد و خودش هم خانه را به ۳ میلیون تومان اجاره داده باشد، مابه‌تفاوت می‌شود ۱ میلیون تومان که ابتدا ۲۵ درصد بابت استهلاکات کسر می‌شود و سپس مالیات از ۷۵۰ هزارتومان باقی‌مانده گرفته می‌شود، البته خود مالک هم باید مالیات بر درآمد از اجاره اش را بپردازد.
مهم نیست اجاره نامه رسمی باشد یا عادی و اگر طرفین برای فرار از مالیات مبلغ اجاره را پایین‌تر از ۸۰ درصد نرخ اجاره در آن محل اعلام کنند، دیگر مبلغ اعلامی آن‌ها ملاک نیست و مالیات طبق نرخ اجاره معمول آن منطقه گرفته‌میشود.
مالیات بر نقل و انتقال ملک
مالیات نقل‌وانتقال ملک مسکونی ۵ درصد ارزش معاملاتی است و این ارزش معاملاتی هم طبق یک دفترچه هر سال برای مناطق مختلف اعلام می‌شود و ارزش آن با‌ارزش واقعی ملک فرق دارد و معمولاً کمتر است، بنابراین در این مالیات کاری به مبلغ مبایعه‌نامه نداریم.
مالیات نقل‌وانتقال ملک تجاری یا اداری یا صنعتی و همچنین سرقفلی یا حق کسب‌وپیشه ۲ درصد مبلغی است که فروشنده دریافت می‌کند نه ارزش معاملاتی در آن دفترچه.
مالیات اتفاقی
طبق ماده ۱۱۹ هر گونه درآمد نقدی یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا جایزه و … دریافت می‌کند مشمول مالیات اتفاقی است بنابراین کسب‌وکارهایی که به صورت رایگان مبالغی از طریق جمع‌سپاری دریافت می‌کنند باید مبلغی از آن را به عنوان مالیات پرداخت کنند، میزان این مالیات مشابه مالیات درآمد اشخاص حقیقی یا همان مالیات مشاغل یا عملکرد است. به طور مثال اگر مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان هدیه به کسب‌وکاری داده شود ۲۵ میلیون آن را باید به عنوان مالیات به دولت پرداخت کند بنابراین بهتر است اینگونه موارد به عنوان سرمایه‌گذاری و … پرداخت شود نه صرف هدیه و … .
البته جوایزی که بانک‌ها و مؤسسات مجاز به افراد می‌دهند از پرداخت مالیات اتفاقی معاف هستند.
روش‌های شناسایی کسب‌وکارها توسط اداره مالیات
مالیات بخش زیادی از بودجه کشور را شامل می‌شود برای همین هم اداره‌ی مالیات به طور بسیار جدی به دنبال تحقق درآمدهای مالیاتی است و منتظر این نمی‌ماند که شما بروید و مالیات را پرداخت کنید بلکه خودش به سراغ شما می‌آید در ادامه به انواع روش‌هایی که اداره مالیات مودیان را شناسایی می‌کند را شرح می‌دهیم.
اطلاعات منتشر شده توسط خود شما در وبسایت و ...
یکی از این روش‌های اداره مالیات، تخمین درآمد بر اساس اطلاعاتی است که خود شما در وبسایت یا شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنید، به طور مثال خیلی از کسب‌وکارها برای جلب اعتماد مشتری در وبسایت خود اعلام می‌کنند که ۱۵۰۰ مشتری داشته‌اند یا فلان تعداد زیاد پروژه انجام داده‌اند در صورتی‌که واقعیت ندارد، ولی اداره مالیات با توجه به قیمت‌هایی که در همان وبسایت اعلام می‌کنید به طور تخمینی درآمد شما از این تعداد پروژه‌ای که اعلام کرده‌اید را محاسبه و فاکتور مالیات را صادر می‌کنند و شما بعد چند ماه به یک فاکتور چند صد میلیونی بابت مالیات و جریمه‌ی عدم پرداخت مواجه می‌شوید، بنابراین سعی کنید در هیچ کجا چه در وبسایت، چه در صفحه اینستاگرام و … و یا جلسات حضوری، اطلاعات نادرست ندهید چون بعداً همین اطلاعات باعث صدور مالیات‌های سنگینی برای شما می‌شود.
اعلام توسط طرف قرارداد شما
روش دیگری که اداره مالیات درآمد شما را پیدا می‌کند، شرکای شما است، یعنی افرادی که با آن‌ها معامله می‌کنید، توجه داشته باشید شما چه خرید کنید و چه محصولی را بفروشید باید آن را از طریق دفاتر تجاری و معاملات فصلی به اداره مالیات اعلام کنید، و چنین کاری را هم طرف معامله‌ی شما انجام می‌دهد، بنابراین اگر شما یک محصولی را بفروشید و آن را اعلام نکنید ولی خریدار آن را در دفاتر خودش اعلام کند اداره مالیات متوجه پنهان‌کاری و کتمان درآمد شما شده و تمام دفاتر شما را رد کرده و مالیات را علی‌الراس حساب می‌کند، پس هر معامله‌ای که می‌کنید را چه درآمد باشد چه هزینه باشد را به طور کامل با اسناد و مدارک و فاکتورهای معتبر ثبت و ضبط کنید.
اعلام توسط کارمندان، رقبا و …
اگر کارمندی از شما ناراضی باشد و یا رقبا با شما به مشکل بخورند ممکن است اطلاعات و درآمدهای شما را به اداره مالیات گزارش کرده و دردسر ایجاد کنند، یکی از روش‌هایی که اداره مالیات به درآمد شما پی می‌برد همین اعلام توسط کارمندان یا رقبا و … است، بنابراین سعی کنید همواره با اداره مالیات شفاف باشید تا مبادا به شما سوظن پیدا کند و جریمه‌های سنگینی برای شما ببرد.
مراجعه‌ی ماموران مالیاتی به عنوان مشتری
خیلی وقت‌ها ماموران مالیاتی در ظاهر معمولی و به عنوان یک مشتری سراغ شما می‌آیند و اطلاعاتی از شما درباره وضع کسب‌وکار و قیمت‌ها و میزان فروش و … می‌گیرند و بر اساس همین اطلاعات شما درآمد شما را تخمین زده و فاکتور مالیاتی صادر می‌کنند.
بازدید سرزده ماموران مالیاتی
گاهی اوقات ماموران مالیاتی به صورت تصادفی و رندوم سراغ برخی کسب‌وکارها می‌روند و وضعیت پرونده مالیاتی، درآمد، دفاتر تجاری و … آن‌ها را بررسی می‌کنند بنابراین همواره آماده‌ی مراجعه‌ی سرزده ماموران مالیاتی باشید.
کنترل حساب‌های بانکی
اداره مالیات در صورتی‌که در اداره مالیات پرونده مالیاتی داشته باشید فقط اگر گردش بانکی شما بیش از ۵ میلیارد تومان باشد به حساب شما ورود پیدا می‌کند و جزییات تراکنش‌های شما را بررسی می‌کند ولی اگر پرونده مالیاتی نداشته باشید گردش بانکی شما هر رقمی که باشد ورود پیدا می‌کند و جزییات تک تک تراکنش‌های شما را از شما می‌خواهد.
البته در خصوص مالیات‌های مستقیم مانند مالیات بر درآمد و … فقط تا پنج سال قبل را می‌تواند بررسی کند ولی مالیات ارزش افزوده محدودیت زمانی ندارد و همه‌ی تراکنش‌های قدیمی شما را هم بررسی می‌کند.
تکالیف مالیاتی
کسب‌وکارها تکالیف مالیاتی متعددی دارند که در صورت عدم انجام به‌موقع آن‌ها ممکن است دچار جریمه‌های سنگینی شده و به مرز ورشکستگی برسند، بنابراین بهتر است به‌موقع این تکالیف را انجام دهند، البته انجام این تکالیف برعهده‌ی حسابداران است و در اینجا ما کلیتی از این تکالیف را برای آشنایی شما بیان میکنیم ولی جزییات هر کدام را باید حسابدار شرکت‌تان انجام دهد.
لزوم اعلام شروع به فعالیت شرکت
طبق ماده ۱۷۷ قانون مالیات‌های مستقیم صاحبان مشاغل موظف‌اند ظرف چهارماه از تاریخ شروع فعالیت مراتب را کتبا به اداره‌ی مالیات اطلاع دهند، عدم انجام این تکلیف موجب جریمه و محرومیت از معافیت‌های مالیاتی کسب‌وکار مي‌شود البته مشاغلی که به هر نحوی مجوز کسب‌کرده‌اند و یا به صورت رسمی شرکت تاسیس کرده‌اند نیازی به انجام این کار ندارند.
تشکیل پرونده مالیاتی
اشخاص حقوقی پس از ثبت رسمی شرکت باید به اداره مالیات مراجعه کرده و پرونده مالیاتی تشکیل دهند و سپس درخواست کد اقتصادی کنند در نهایت تا برایشان نام کاربری و رمز ورود برای وارد شدن به وبسایت سازمان مالیات ارسال شود، سپس می‌توانند با این اطلاعات وارد سایت شده و تکالیف مالیاتی‌شان را انجام دهند.
پلمپ و تکمیل دفاتر قانونی
قانون‌گذار کسب‌وکارها را موظف کرده است تمام معاملات خود را به طور کامل و دقیق در دفاتر تجاری ثبت و ضبط کنند، این دفاتر عبارتند از دفتر روزنامه که باید حساب درآمد و هزینه‌ها هر روز در آن وارد شود، دفتر کل که باید خلاصه اطلاعات دفتر روزنامه به صورت دسته‌بندی شده هر هفته در آن ثبت شود و ترازنامه که باید حساب درآمدها و هزینه‌ها و دارایی‌ها و … هر سال اعلام شود، تکمیل این دفاتر فواید زیادی دارد اولاً اگر دفاتر شما به طور صحیح تکمیل شده باشد بعداً می‌توانید به عنوان سند علیه بقیه استفاده کنید و طلب‌های خود را اثبات کنید، ثانیاً اداره‌ی مالیاتی میزان مالیات را از روی این دفاتر تشخیص می‌دهد و اگر دفاترتان کامل نباشد مالیات شما علی‌الراس محاسبه می‌شود یعنی اداره مالیات دیگر کاری به معاملات و هزینه‌های شما ندارد بلکه به صورت تخمینی و دست‌بالا درآمد شما را حدس زده و مالیات را از آن محاسبه می‌کند که معمولاً بسیار بیشتر از میزان واقعی مالیات است، بنابراین حتماً دفاترتان را به صورت صحیح تکمیل کنید.
برای تهیه‌ی این دفاتر باید هرسال قبل از شروع سال مالی جدید درخواست پلمپ دفاتر کنید تا دفاتری که مهر و امضا شده است برای شما پست شود.
این دفاتر نباید دارای خط خوردگی، فاصله‌ی بیش از حد بین خطوط و یا صفحه خالی و … باشد، اگر کلمه‌ای اشتباه نوشته شده است باید با خودکار قرمز بر روی آن یک خط کشیده و صحیحش را بالای کلمه نوشت، در صورتی‌که دفاتر دارای این شرایط نباشد رد می‌شوند.
اطلاعات داخل دفاتر تجاری باید با اطلاعاتی که تحت عنوان معاملات فصلی اعلام میکنیم و همچنین با اطلاعاتی که در تبلیغات اعلام میکنیم همه باید هماهنگ و یکسان باشند و الا کتمان حساب شده و دفاتر رد می‌شوند.
در صورتی‌که استانداردهای حسابداری را در دفاتر رعایت نکنیم و یا در حساب جاری شرکا تقلب کنیم و یا با شرکت‌های صوری معامله کنیم و یا … همه‌ی این‌ها شواهدی هستند که ما در حساب و کتاب مان دچار تقلب شده‌ایم و این باعث می‌شود دفاتر ما از اعتبار بیفتد و رسیدگی نشود و مالیات علی الراس حساب شود.
همچنین اگر دفاتر را تحویل ندهیم یا سفید باشد باعث علی‌الراس شدن مالیات می‌شود، همچنین اگر دو یا چند دفتر پلمپ کرده‌ایم ولی برخی از آن‌ها سفید و استفاده نشده باشد باید همه را تحویل دهیم.
صدور فاکتور معتبر
فاکتور سند اثبات ادعاهای شما است، به عبارتی هر معامله‌ای که می‌کنید اعم از خرید یا فروش باید در قالب یک فاکتور دارای شرایط معتبر باشد، فاکتور یا صورتحساب دو نوع است، نوع اول که توسط شرکتها صادر می‌شود و باید دارای شماره سریال چاپی یا ماشینی و حسب مورد تاریخ و حداقل اطلاعات هویتی فروشنده و خریداد مانند کدملی یا شناسه ملی و همچنین مشخصات محصول مانند مقدار و مبلغ باشد. نوع دوم صورتحساب در موارد استفاده از سامانه‌ي صندوق فروش یا همان پوز است که باید دارای شماره سریال ماشینی و تاریخ و اطلاعات هویتی فروشنده با ذکر مشخصات کالا یا خدمات و مبالغ آن‌ها باشد و اطلاعات خریدار در آن‌ها نیست. صورتحساب الکترونیکی فعلاً برای شرکت‌های پتروشیمی است منتهی در آینده نزدیک برای همه کسب‌وکارها امکان‌پذیر می‌شود.
در صورتی که فاکتور در این قالب‌های رسمی نباشد آن هزینه یا درآمد به حساب نمی‌آید و معتبر نیست. همچنین در نظر داشته باشید هر فاکتوری باید دارای مهر یا امضای فروشنده باشد تا معتبر به حساب بیاید. این فاکتورها باید بایگانی شده تا در به مامور مالیاتی ارائه شود.
ارسال معاملات فصلی
شما باید تمام معاملاتی که در دفاتر تجاری ثبت کرده‌اید را حداکثر ۴۵ روز پس از خاتمه‌ی هر فصل در وبسایت سازمان مالیاتی وارد کنید، در این سامانه اطلاعات باید به صورت ماهانه وارد شده مثلاً معاملات مهر به صورت جدا، معاملات آبان جدا و معاملات آذر جدا وارد شود، همچنین شما باید هر معامله‌ای که با یک نفر کرده‌اید را جمع زده و مبلغ کلی را وارد سامانه کنید نه اینکه تک تک معاملات را وارد کنید مثلاً اگر با فردی ۲۰۰ معامله کرده‌اید لازم نیست ۲۰۰ معامله را وارد کنید بلکه صرفاً جمع همه‌ی این‌ها را وارد می‌کنید.
اشخاصی که باید معاملات فصلی خود را وارد کنند عبارتند از تمام اشخاص حقوقی یا همان شرکتها و همچنین تمام صاحبان مشاغلی که مشمول اجرای قانون مالیات ارزش افزوده می‌شوند.
عدم ارسال معاملات فصلی جرم است و مجازات و جریمه می‌شوید و جریمه هم بر اساس کل مبلغ معامله هست نه میزان مالیات.
همچنین باید مشخصات کامل فروشنده یا خریدار را به طور کامل وارد کنید و اگر برخی اطلاعات مانند کد ملی یا شناسه ملی آن‌ها را ندارید بازهم هر اطلاعاتی مانند آدرس و … دارید را وارد کنید و توجه داشته باشید اگر طرف مقابل شما آن معامله را گزارش کند و شما گزارش نکنید این کتمان است و عواقبی برای شما دارد پس همه‌ی معاملات را به طور کامل وارد کنید حتی اگر طرف مقابل درخواست عدم ورود اطلاعات را داشت.
ارسال اظهارنامه مالیات ارزش افزوده
ابتدا باید تشخیص دهید اصلاً مشمول دریافت مالیات ارزش‌افزوده هستید یا خیر؟ برای اینکار باید به سایت evat.ir مراجعه کرده و این مورد را بررسی کنید، در صورتی‌که مشمول این نوع مالیات می‌شوید باید ابتدا گواهی ارزش افزوده را تقاضا کنید و سپس اداره مالیات راستی‌آزمایی می‌کند مبنی بر اینکه آیا محصولی که عرضه میکنیم مشمول مالیات ارزش‌افزوده می‌شود یا خیر، سپس یک گواهی شش ماهه صادر می‌کند و می‌توانید با استفاده از این گواهی به جانشینی از اداره مالیات، مالیات ارزش‌افزوده را از مشتریان اخذ کنید، این مالیات باید در فاکتورهایی که صادر می‌کنید به کل مبلغ اضافه شود نه فقط سود شما،
مشمولین مالیات ارزش افزوده باید هر سه ماه یکبار اظهارنامه‌ای به اداره مالیات ارائه داده و صورت معاملات و میزان مالیاتی که اخذ کرده‌اند را گزارش دهند.
ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد
این مالیات همانطور که گفتیم از روی سود شما برداشته می‌شود یعنی شما مالیات کارمندان را پرداخت می‌کنید، مالیات ارزش افزوده را از مشتری گرفته و پرداخت می‌کنید، و در انتها یک مبلغی تحت عنوان سود برای شما می‌ماند یعنی درآمد خود شما است، اظهارنامه‌ی مالیات عملکرد یا همین درآمد را باید حداکثر تا چهارماه پس از خاتمه سال مالی ارائه کرد مثلاً اگر سال مالی شما اول مهر تمام می‌شود باید تا انتهای دی اظهارنامه خود را به اداره مالیات تحویل دهید. این اظهارنامه شامل همه‌ی درآمد شما می‌شود اعم از درآمد ناشی از فروش محصول یا ارايه خدمت یا اجاره ملک و ...
معافیت‌های مالیاتی
قانون گذار در هر کدام از مالیات هایی که ذکر کردیم یکسری افراد را از پرداخت آن مالیات معاف کرده است در ادامه به بررسی این افراد می‌پردازیم منتهی باید توجه داشته باشید یکسری افراد کلاً از پرداخت مالیات و انجام تکالیف مالیاتی معاف هستند ولی یکسری افراد مالیات‌شان به نرخ صفر حساب می‌شود یعنی باید تکالیف مالیاتی خودشان مانند تکمیل دفاتر، ارسال اظهارنامه و … را انجام داده تا درآمدشان محاسبه شود ولی در انتها صفر درصد مالیات یعنی هیچ از آن‌ها گرفته می‌شود.
مالیات بر درآمد
شرکت‌های دانش‌بنیان در خصوص درآمد ناشی از محصول دانش‌بنیان به مدت پانزده سال مالیات نرخ صفر هستند یعنی باید تکالیف مالیاتی را انجام دهند ولی در نهایت مالیات آن‌ها با ضریب صفر محاسبه می‌شود ولی مالیات برحقوق کارمندانشان را باید پرداخت کنند.
شرکت های مستقر در مناطق آزاد درآمدی که از فعالیت‌های انجام شده در این مناطق بدست می‌آورند نرخ صفر است منتهی دقت کنید باید معامله و تحویل کالا به طور کامل در این مناطق انجام شود.
شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری هم مانند مناطق آزاد هرگونه مالیات شان حتی مالیات بر حقوق کارمندان به نرخ صفر محاسبه می‌شود.
درآمد ناشی از اجاره ملک اگر درآمد فرد فقط از این اجاره ها باشد تا میزانی که هرسال اعلام می‌شود از مالیات معاف است.
درآمد حاصل از تعلیم و تربیت در مدارس، آموزشگاه‌ها فنی و حرفه‌ای و مراکز آموزش عالی آزاد دارای مجوز
درآمد باشگاه‌ها و مؤسسات ورزشی دارای مجوز
درآمد مؤسسات نگهداری از معلولین ذهنی و حرکتی دارای مجوز
فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی، قرآنی، فرهنگی و هنری دارای مجوز
سود سهام بورسی و همچنین سود سپرده‌های بانکی
درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات کشاورزی
وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی
دستگاه‌های اجرایی که بودجه شان از دولت تأمین می‌شود
شهرداری‌ها
نهادهای انقلابی دارای مجوز از رهبری
و …
مالیات ارزش افزوده
برخی کالاها و محصولات مالیات ارزش افزوده ندارند یعنی مشتری نباید مالیاتی بابت خرید این‌ها پرداخت کند به طور مثال مصحولات کشاورزی فرآوری نشده، دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و کرم ابریشم، انواع کود و سم و بذر و نهال، آرد نانوایی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیر خشک، کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر، انواع کاغذ چاپ و ...، اموال غیرمنقول، انواع دارو، خدمات بانکی، حمل و نقل، انواع خدمات پژوهشی و …
بنابراین همانطور که مشاهده می‌کنید بسیاری از خدمات و کالاها از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف هستند بنابراین قبل از عرضه هرگونه محصولی ابتدا از اداره مالیات استعلام کنید که آیا باید مالیات ارزش افزوده را درآن محصول اخذ کنید یا خیر و سپس اقدام کنید.
اعتراض به مالیات در مراجع رسیدگی
پس از اینکه تکالیف مالیاتی را انجام دادید اداره مالیات یا همان اداره دارایی یک برگ تشخیص مبنی بر میزان مالیات عملکرد یا همان مالیات بر درآمد صادر می‌کند که باید پرداخت کنید، ممکن است مالیات شما علی‌الراس محاسبه شده باشد و یا اینکه بیشتر از میزانی باشد که حدس میزدید، در هر حال طبق ماده ۲۳۸ قانون مالیات های مستقیم می‌توانید ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص به هیات بدوی مالیاتی اعتراض کنید و رایی که از این مرجع صادر می‌شود هم ظرف ۲۰ روز در هیات تجدیدنظر قابل اعتراض است منتهی رأی این مرجع قطعی و لازم الاجرا است.
البته به آرا صادره از مرجع تجدیدنظر یا آرای بدوی که اعتراض نشده است هم می‌توان به چند صورت اعتراض کرد، حالت اول اعتراض به رأی قطعی در خصوص مالیات بر درآمد و حقوق است که می‌توان ظرف یکماه از تاریخ صدور رأی قطعی، به شورای عالی مالیاتی اعتراض کرد و اگر اعتراض وارد باشد رأی قبلی نقض و به هیات حل اختلاف دیگری ارجاع می‌شود.
حالت دوم زمانی است که ادعای غیرعادلانه بودن میزان مالیات را داشته باشید و این ادعا را می‌توان درباره همه مالیات ها حتی ارزش افزوده هم داشت که باید به دبیرخانه هیات ماده ۲۵۱ اعتراض کرد و این شورا با حضور وزیر اقتصاد برگزار می‌شود.
روش سوم که روشی عمومی در همه دعاوی غیرقضایی است، اعتراض به دیوان عدالت اداری است یعنی ظرف سه ماه از ابلاغ رأی قطعی می‌توانید به دیوان شکایت کرده و در صورت وارد دانستن اعتراض شما، رأی را نقض می‌کند.
این مقاله به کوشش فرشته گوهری و دیگر اعضای تیم تولید محتوای دادتیم تولید شده است. تک‌تک ما امیدواریم که با تلاش خود، تاثیری هر چند کوچک در بهبود کیفیت وب فارسی داشته باشیم.
