راهنمای نگارش یک قرارداد

قراردادها بخش جدایی ناپذیر زندگی انسان‌ها هستند، قرارداد شبیه قوانین هستند منتهی قوانین بین همه‌ی مردم لازم الاجرا هست ولی قراردادها بین طرفین الزامی است، کسب‌وکارها هم از این قاعده مستثنی نیستند، به دلایل متعددی مدیران یک کسب‌وکار برای مدیریت شرکت‌شان باید قرارداد منعقد کنند، از قرارداد هم‌بنیانگذاران یا کوفاندری بگیرید تا قرارداد کار با کارمندان، قرارداد فروش محصول، قرارداد اجاره ملک، قرارداد وکالت، قرارداد وستینگ و … .
همه‌ی قراردادها یک چهارچوب مشخصی دارند، فقط در جزییات با هم فرق دارند، یکسری نکات بسیارمهم است که در صورت عدم رعایت می‌تواند بعداً خسارت‌های چند صدمیلیونی به شما وارد کند، در این درس به آموزش چهارچوب یک قرارداد و برخی ریزه‌کاری‌های مشترک در همه‌ی قراردادها می‌پردازیم.

مشخصات طرفین

طرفین یک قرارداد یعنی افرادی که با هم قرارداد را منعقد می‌کنند، این افراد یا شخص حقیقی مانند من و شما هست یا شخص حقوقی یعنی شرکت‌ها، در هر حال شما یا طرف مقابل‌تان هرچه باشید باید یکسری مشخصات ضروری که بعداً لازم می‌شود را در ابتدای قرارداد ذکر کنید.
قبل از آوردن مشخصات ضروری هر یک از طرفین باید اصلاً فکر کنید ببینید این طرف مقابل شما آیا واقعاً توانایی انجام تعهدات این قرارداد را دارد؟ آیا ادعاهایی که می‌کند درست است؟ به طور مثال اگر ادعا می‌کند که سرمایه‌گذار است یک بررسی کنید ببینید سابقه‌ی سرمایه‌گذاری اش چه بوده؟ اگر می‌خواهید یک ملک اجاره کنید ببینید آیا طرف مقابل واقعاً مالک ملک است یا خیر؟ و از این دست بررسی‌ها که مرحله‌ی اعتبارسنجی طرف مقابل نام دارد.
پس از اینکه مطمئن شدید طرف مقابل واقعاً دارای اعتبار لازم برای اجرای تعهدات قرارداد است باید بررسی کنید آیا این طرف خودش طرف معامله است یا اینکه به نمایندگی یک فرد دیگری وارد مذاکره با شما شده است؟ به طور مثال ممکن است مدیرعامل یک شرکت باشد پس باید از قبل بررسی کنید که آیا واقعاً این فرد مدیرعامل این شرکت است یا خیر؟ برای اینکه ببینید یک نفر واقعاً دارای سمتی در شرکت طرف حساب است، روزنامه رسمی‌ای که حاوی این ادعاها است را بررسی کنید و یا اینکه اگر طرف مقابل وکیل یک فرد دیگر است آیا وکالت‌نامه‌اش اعتبار دارد؟ برای اینکار از سایت ssaa.ir اعتبار وکالت‌نامه را استعلام کنید.
در قدم بعدی باید ببینید این نماینده آیا دارای اختیارات لازم برای انعقاد این قرارداد است؟ آیا هیات مدیره به مدیرعامل اجازه انعقاد این قرارداد را داده است؟ اگر داده است آیا می‌تواند مبلغ قرارداد را وصول کند؟ و …
در قدم بعدی باید مشخصات ضروری برای هر طرف را در قرارداد ذکر کنید، اگر طرف مقابل یک شخص حقیقی است خب باید کد ملی، نام و نام خانوادگی، آدرس ایمیل، شماره موبایل، آدرس و … را بنویسید و اگر شخص حقوقی است باید شناسه‌ملی، نام شرکت، آدرس و … را ذکر کنیم.
توجه داشته باشید طبق قانون تجارت الکترونیکی پیامی که توسط پیامک یا ایمیل و … ارسال شده باشد سند است و می‌توان به آن استناد کرد، به عبارتی اگر قصد دارید انجام یک مرحله از قرارداد یا پرداخت پول یا مطالبه‌ی پول یا … را به طرف مقابل اطلاع دهید بهتر است به او یک پیامک بزنید، خب به چه شماره‌ای؟ به همین شماره موبایلی که در اینجا نوشته است، و حتماً در قرارداد بنویسید که این هریک از طرفین اقرار کرده است که این شماره موبایل در اختیار او است و ارسال هر پیام به این شماره موبایل یا ایمیل به منزله‌ی اطلاع او از مفاد پیام است تا بعداً نتواند ادعا کند که باخبر نشده است یا شماره موبایل یا ایمیل معلق به او نبوده است.
برای استعلام نام‌و‌نام خانوادگی و کد ملی یک نفر می‌توانید از سایت خرید بلیت رجا استفاده کنید، در این وبسایت هنگام خرید بلیت اگر کدملی یک فرد را بزنید نام و نام‌خانوادگی او را نمایش می‌دهد و از این طریق می‌توانید اطمینان حاصل کنید کد ملی معتبر است.

محل انعقاد قرارداد

ذکر محل انعقاد قرارداد از این جهت اهمیت دارد که اگر بعداً به اختلاف خوردید یکی از محل‌های صالح برای اقامه‌ی دعوا، دادگاه محل انعقاد قرارداد است، البته در چندین محل دیگر هم می‌توانید اقامه‌ی دعوا کنید، به طور مثال محل اقامت خوانده، محل اجرای تعهدات و …، محل انعقاد قرارداد همان جایی است که قرارداد نهایی و منعقد شده است به طور مثال اگر هنوز پول قرارداد فروش یک محصول هنوز پرداخت نشده است، بانک شماره حسابی که پول به آن واریز می‌شود محل انعقاد قرارداد است چون در آن لحظه قرارداد منعقد شده است، بنابراین یک ترفند برای اینکه مجبور نباشید برای اقامه‌ی دعوا علیه طرف مقابل به یک شهر دیگر مراجعه کنید این است که شماره حسابی که متعلق به یک شعبه‌ی بانک شهر خودتان است به او بدهید تا مبلغ را در آن واریز کند و اینگونه محل انعقاد قرارداد شهر خودتان است و بعداً می‌توانید در همان شهر خودتان اقامه دعوا کنید.

زمان انعقاد قرارداد

زمان انعقاد قرارداد از این جهت اهمیت دارد که طرفین قرارداد در زمان انعقاد قرارداد باید اهلیت قانونی داشته باشند، اهلیت یعنی عاقل و بالغ و دارای سمت معتبر باشند، ممکن است یک نفر در لحظه‌ی انعقاد قرارداد وکیل یک فردی باشد ولی شب همان روز انعقاد قرارداد موکل‌اش او را عزل کند، این عزل خللی در قرارداد وارد نمی‌کند چون وکیل در لحظه‌ی انعقاد قرارداد دارای سمت معتبر بوده است پس حتماً تاریخ و ساعت انعقاد قرارداد را ذکر کنید.

موضوع قرارداد

موضوع قرارداد یعنی به طور کامل توضیح دهید هدف‌تان از انعقاد این قرارداد چه چیزی است؟ هر نوع قراردادی طبق قانون یکسری تکالیف خاصی دارد، مهم نیست شما در عنوان قرارداد چه نوشته باشید، مهم قصد واقعی شما است، به طور مثال ممکن است شما در عنوان قرارداد نوشته باشید که فروش یک خانه ولی در‌واقع شما دارید آن خانه را به قیمت یک عدد سیب به طرف مقابل صلح یا هبه می‌کنید، فردا اگر دعوا پیش بیاید دادگاه کاری به عنوان فروش خانه ندارد بلکه قرارداد شما را یک قرارداد صلح یا هبه و … در نظر گرفته و قوانین این نوع قرارداد را جاری می‌کند، بنابراین در این‌ بخش یا حتی در بخش تعهدات طرفین قرارداد حتماً توضیح دهید قصدتان از انعقاد قرارداد چه چیزی است؟

تعهدات عرفی طرفین

این بخش قرارداد، بخش اصلی یک قرارداد است، و بین همه‌ی قراردادها متفاوت است، هر قراردادی متناسب با موضوعی که دارد هر یک از طرفین یکسری تعهداتی برای انجام دارند، در این بخش باید تمام تعهداتی که توافق شده است ذکر شود.
نکته‌ی مهم در این بخش این است که قرارداد را با کتاب اخلاق اشتباه نگیرید، آوردن عباراتی مانند اینکه طرف مقابل باید تمام تلاش خود را برای انجام تعهدات انجام دهد! این عبارت‌ها کامل غیرحقوقی و بی‌فایده است، چون هیچ معیاری برای سنجش آن وجود ندارد، طرف مقابل مدعی می‌شود من تمام تلاش خودم را کردم ولی نشد! حالا شما باید بدوید و اثبات کنید تمام تلاشش را نکرده است! پس به جای آوردن این مدل عبارت‌های اخلاقی، از الفاظ و عبارت‌های قابل سنجش استفاده کنید، پس بگویید طرف مقابل باید هر ماه تعداد ۱۰۰ عدد از این محصول را فروخته و مبلغش را برای طرف مقابل واریز کند، اینگونه می‌توانید به طور دقیق انجام یا عدم انجام تعهد را ارزیابی کنید.
برای نوشتن تعهدات طرفین باید به طور تخصصی با موضوع آن قرارداد آشنا بود، اگر موضوع قرارداد در حوزه‌ی بلاکچین است، خب طرفین باید با مسائل این حوزه آشنا باشند تا بتوانند تعهدات واقعی را بنویسند.
نکته‌ی مهم دیگر این است که هر حوزه‌ی کاری یکسری عرف‌های خاص خودش را دارد، به طور مثال پرداخت دستمزد در حوزه‌ی ساختمان‌سازی با حوزه‌ی برنامه‌نویسی فرق دارد، در هنگام نگارش تعهدات طرفین باید به این عرف‌های خاص هر حوزه توجه داشت.

مدت اعتبار قرارداد

برخی قراردادها موقت هستند و برخی دائمی، قراردادهای موقت طرفین تعهد می‌کنند تعهدات را تا یک زمان مشخصی اجرا کنند و بلافاصله بعد از اتمام این مدت قرارداد منفسخ می‌شود و دیگر اعتباری ندارد مگر اینکه طرفین بر تمدید قرارداد یا انعقاد یک قرارداد جدید توافق کنند.

تضمین و ضمانت اجرا

این بخش قرارداد تقریباً مهمترین بخش قرارداد بعد از تعهدات است، هر تعهدی که در قرارداد نوشته می‌شود باید دارای یک ضمانت اجرا باشد یعنی اگر فرد متعهد آن تعهد را انجام نداد چه می‌شود؟ چه جریمه یا مجازاتی در انتظارش است؟ تعهدی که ضمانت اجرا نداشته باشد هیچ ارزشی ندارد، بنابراین تک تک تعهداتی که در قرارداد می نویسید باید دارای یک ضمانت اجرایی باشد.
منظور از ضمانت اجرا این است که اگر آن تعهد را انجام نداد چه می‌شود؟ مثلاً بگویید اگر تا تاریخ فلان تعهد انجام نشد به ازای هر روز تأخیر در اجرای تعهد فلان تومان جریمه باید پرداخت کند.
یکی از ضمانت اجراهای مهم دادن حق فسخ است، یعنی اگر یک طرف تعهداتش را انجام نداد، طرف مقابل که ذینفع است بتواند بعد از مدتی قرارداد را فسخ کند یعنی منحل کند و جریمه و خسارات را دریافت کند و برود با فرد دیگری قرارداد منعقد کند.
این جریمه‌ها می‌تواند از دستمزدی که قرار است پرداخت شود برداشت شود یا اینکه در هنگام انعقاد قرارداد یک چک یا سفته به عنوان ضمانت از متعهد گرفته شود تا در صورت عدم اجرای تعهدات ذینفع مبلغ آن سند را به عنوان خسارت وصول کند.
اگر اینگونه ضمانت اجرا نگذارید بعداً مجبورید بروید شکایت کنید و دادگاه شما را به کارشناس ارجاع می‌دهد و بعد از کلی دوندگی ممکن است خسارت‌تان جبران شود ولی با این روش که برای هر روز تأخیر یک جریمه‌ی قطعی مشخص کنید دادگاه دیگر کاری به خسارت وارده به شما ندارد و صرف عدم اجرای تعهد دستور پرداخت مبلغ سند را صادر می‌کند.

شرایط پرداخت مبالغ

در این بخش باید بنویسید که متعهد در قبال انجام تعهداتش چه مبلغی پول یا سایر مزایا را دریافت می‌کند؟ چه زمانی دریافت می‌کند؟ در چند مرحله؟ در چه محلی؟ پول به چه حسابی واریز می‌شود؟ در صورت تأخیر در پرداخت پول آیا خسارتی دریافت می‌شود؟

کسور قانونی

این بخش قرارداد صرفاً جنبه‌ی اعلامی دارد، یعنی طبق قانون هریک از طرفین یکسری تکالیف قانونی مانند پرداخت مالیات یا بیمه دارند که اگر در قرارداد هم ذکر نشوند این تعهدات همچنان برعهده‌ی آن‌ها باقی می‌ماند، منتهی برای اعلام و شفافیت بیشتر، این موارد در قراردادها ذکر می‌شود.
یکی از این موارد پرداخت مالیات ارزش افزوده است، طرفی که خدمت ارائه می‌کند در صورتی‌که گواهی معتبر ارزش افزوده داشته باشد می‌تواند از طرف مقابل این مالیات را دریافت کرده و در موعدش به دولت پرداخت کند.
مورد دیگر پرداخت مالیات بر درآمد در مواردی مانند اجاره و… است.
مورد دیگر پرداخت حق بیمه است، قانون‌گذار برعهده‌ی کارفرما تعهد قرار داده است که اگر با یک نفر قرارداد پیمانکاری منعقد می‌کند اگر پیمانکار کارمندانی داشته باشد، کارفرما باید مبلغ ۵ درصد را و قسط آخر را علی‌الحساب نزد خود نگه دارد تا پس از پرداخت حق بیمه‌ی کارمندان توسط پیمانکار و ارائه‌ی مفاصاحساب به کارفرما، این ۵ درصد و قسط آخر به پیمانکار مسترد می‌شود. البته برخی کارفرماها به جای ۵ درصد ۱۶.۶۷ درصد اخذ می‌کنند، چون برخی موارد با اینکه کارفرما این تکلیف ۵ درصد را انجام داده است اداره بیمه کل حق بیمه را که ۱۶.۶۷ یا کمتر است را از او میگیرد پس کارفرما ریسک نمی‌کند و علی‌الحساب کل این مبلغ را نزد خود نگه می‌دارد.

شرط محرمانگی

در برخی قراردادها طرف مقابل به اطلاعات محرمانه‌ی شما دسترسی پیدا می‌کند، طی این شرط از او می‌خواهید که حق انتشار و افشا این اطلاعات را نداشته و در صورت افشا، جریمه‌ای برای او در نظر می‌گیرید.

شرایط فسخ قرارداد

قراردادها همیشه طبق میل طرفین پیش نمی‌رود ممکن است به هر دلیلی یکی از طرفین به تعهداتش عمل نکند یا با کیفیت مناسب انجام ندهد و یا اینکه شرایطی مانند زلزله و سیل و … رخ دهد که اجرای تعهدات ممکن نباشد، در این بخش قرارداد با پیش‌بینی این شرایط یکسری حق فسخ به طرف مقابل یا خودتان می‌دهید تا در صورت بروز این شرایط بتوانید بدون موافقت طرف مقابل قرارداد را فسخ و منحل کنید.

داوری و حل اختلاف

بروز اختلاف بین طرفین قرارداد بر سر انجام تعهدات یا پرداخت مبالغ امری طبیعی است، بعد از بروز اختلاف به هر دلیلی دو راه پیش راه شما است، یا بروید دادگاه و شکایت کنید و حداقل یکی دوسال در راهروهای دادگاه بچرخید تا حکم ابتدایی صادر شود یا اینکه بروید رفع اختلاف را به داور بسپارید، دقت کنید منظور از داور، ریش سفیدی نیست بلکه داور هم مانند قاضی حکم صادر می‌کند و آن حکم توسط اجرای احکام قابلیت اجرا دارد، فقط فرقش این است که دیگر نیازی نیست ماه‌ها بلکه سال‌ها در دادگاه ها بچرخید و خیلی زودتر در عرض چند هفته حکم تان صادر می‌شود، تفاوت دیگر هم این است که قاضی دادگاه حقوق خوانده است و لزوماً در آن موضوع دعوای شما متخصص نیست ولی داور می‌تواند متخصص رشته و حوزه‌ی کاری شما باشد، بنابراین حتماً پیشنهاد می‌کنیم در قراردادهای‌تان شرط کنید که در صورت بروز هرگونه اختلاف اختلاف به فلان داور ارجاع می‌شود مثلاً اختلاف به داوری ارجاع می‌شود که توسط وبسایت دادتیم انتخاب می‌شود در این صورت انتخاب داور، برگزاری جلسات، صدور رای، اجرای رأی و … توسط دادتیم انجام می‌شود.
هزینه‌ی داوری هم به مراتب کمتر از شکایت در دادگاه است.

پیوست‌ها

در پیوست باید هر سند و مدرکی که برای اثبات ادعاها در قرارداد ذکر شده است را بیاورید، به طور مثال کپی کارت ملی برای اثبات کدملی، کپی وکالت‌نامه وکیل برای اثبات وکالت وکیل، کپی روزنامه‌ای که سمت مدیرعامل در آن ذکر شده است و یا سایر مدارکی که به تناسب هر قرارداد لازم است را در پیوست بیاورید.