ارسال به:
که مؤسسین یک کسب‌وکار تصمیم می‌گیرند تا با توجه به مزیت‌هایی که در قانون برای اشخاص حقوقی بیان شده است فعالیت‌های خود را در قالب یک شخصیت حقوقی ادامه دهند با این چالش مهم روبرو می‌شوند که کدام یک از انواع مؤسسات یا شرکت‌های تجاری برای کسب‌وکار من مناسب‌تر است؟
در پاسخ باید بگوییم که با توجه به معیارهای مختلفی از جمله نوع و میزان فعالیت هر کسب‌وکار، میزان ارتباطی که با اشخاص ثالث دارند و همچنین اهدافی که مؤسسین هر کسب‌وکار از تأسیس یک شرکت به دنبال آن هستند، برای این سؤال یک پاسخ واحد وجود ندارد، اما نگران نباشید ما در این مقاله قصد داریم که با معرفی تمامی معیارهای لازم به شما در انتخاب قالب مناسب برای کسب‌وکارتان کمک کنیم.
معیار اول: نوع فعالیت شرکت
اشخاص حقوقی‌ای که در عرصه کسب‌وکار فعالیت می‌کنند را می‌توان بر اساس نوع فعالیت آن‌ها به دو دسته کلی تقسیم‌بندی کرد: دسته اول شرکت‌های تجاری هستند که برای انجام فعالیت‌های تجاری شکل می‌گیرند، منظور از فعالیت‌های تجاری آن دسته از فعالیت‌هایی است که در ماده 2 قانون تجارت آمده است؛ نظیر خرید و فروش، حمل و نقل، دلالی و واسطه‌گری، حق‌العمل کاری، هر نوع عملیات صرافی و بانکی، معاملات برواتی و ... . دسته دوم مؤسسات غیرتجاری هستند که به فعالیت‌های غیرتجاری می‌پردازند اما به این نکته توجه داشته باشید اینکه می‌گوییم فعالیت مؤسسات، غیرتجاری است لزوماً به معنای غیرانتفاعی بودن آن‌ها نمی‌باشد؛ یعنی هر چند یک مؤسسه حقوقی یا آموزشی یا فرهنگی و ... عملیات تجاری انجام نمی‌دهند اما ممکن است انتفاعی بوده و هدف شرکا از تأسیس اینگونه مؤسسات کسب سود و تقسیم آن بین شرکا باشد. به همین دلیل مؤسسات غیرتجاری به دو نوع انتفاعی و غیرانتفاعی تقسیم می‌شوند، مؤسسات انتفاعی به فعالیت‌هایی می‌پردازند که تجاری نیستند یعنی مشمول فعالیت‌های تجاری‌ای که قانون‌گذار در ماده 2 قانون تجارت تصریح کرده نمی‌شوند ولی هدف اشخاص از انجام اینگونه فعالیت‌ها کسب سود است یعنی اشخاص قصد ندارند به صورت رایگان خدماتشان را ارائه دهند بلکه می‌خواهند در ازای دریافت پول به ارائه خدمت بپردازند مثل مؤسسات حقوقی، مؤسسات حسابداری و حسابرسی، فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی، هنری و ... اما مؤسسات غیرانتفاعی مؤسساتی هستند که نه تنها موضوع فعالیت آن‌ها تجاری نیست بلکه به دنبال کسب سود هم نیستند مثل اتحادیه‌ها، خیریه‌ها و کانون‌ها و ... .معیار دوم: میزان مسئولیت شرکا
اشخاص حقوقی را می‌توان از حیث مسئولیت شرکا در دو دسته کلی قرار داد. دسته اول اشخاصی هستند که مسئولیت شرکا در آن‌ها محدود است و دسته دوم اشخاصی هستند که مسئولیت شرکا در آن‌ها نامحدود است. منظور از محدود بودن مسئولیت شرکا هم این است که مسئولیت شرکا محدود به میزان آورده آن‌ها به شرکت است و اگر احیاناً شرکت ورشکست شد و دارایی آن برای پرداخت بدهی‌های شرکت کافی نبود شرکای شرکت، مسئولیتی در قبال طلبکاران شرکت ندارند و طلبکاران فقط می‌توانند طلب خود را از محل دارای‌هایی شرکت وصول کنند. به عبارت دیگر یکی از مهم‌ترین مزیت‌هایی که صاحبان کسب‌وکار را به تأسیس شرکت ترغیب می‌کند، همین مصون بودن اموال شریك از توقیف شدن به وسیله طلبکاران شرکت است؛ همین مزیت هم باعث شده است که اشخاص معمولاً مبادرت به تأسیس شرکتی کنند که در برابر بدهی‌های آن مسئولیتی نداشته باشند؛ بنابراین هر چند که در ماده 20 قانون تجارت 7 نوع شرکت تجاری پیش‌بینی شده است اما طبق آمارهای اداره ثبت شرکتها، بالای 99 درصد شرکت‌هایی که ثبت می‌شوند در دسته اول قرار دارند، در واقع آن دسته از شرکت‌هایی که مورد استقبال فعالان اقتصادی و صاحبان کسب‌وکار قرار گرفته‌اند، شرکت‌هایی هستند که اصولاً مسئولیت شرکا یا سهامداران در آن‌ها محدود است؛ به همین دلیل طبق آمارها نیز بیشتر شرکت‌هایی که ثبت می‌شوند یا سهامی هستند اعم از خاص و عام و یا بامسئولیت محدود و یا تعاونی. بر همین اساس هنگامی که تصمیم به ایجاد یک شخصیت حقوقی گرفتید باید از میان مؤسسه غیرتجاری و چهار شرکت با مسئولیت محدود، سهامی خاص، سهامی عام و تعاونی یک کدام را انتخاب کنید و به سراغ سایر شرکت‌های تجاری که در قانون تجارت آمده است نروید.معیار سوم: سهولت تأسیس شرکت
از میان مؤسسه غیرتجاری و شرکت بامسئولیت محدود، سهامی خاص، سهامی عام و تعاونی این نکته در مورد مؤسسات غیرتجاری حائز اهمیت است که در مرحله تأسیس از تشریفات کمتری برخوردار بوده و تأسیس آن‌ها در مقایسه با شرکت‌های تجاری از سهولت بیشتری برخوردار است، هر چند برخی از مؤسسات به دلیل موضوع فعالیتی که دارند ممکن است نیاز به اخذ مجوز از ارگان‌های خاصی داشته باشند اما در یک نگاه کلی به دلیل اندک بودن تعداد مؤسساتی که موضوع مجوزی دارند می‌توان گفت که اصولاً مؤسسات غیرتجاری با تشریفات قانونی کمتری در هنگام ثبت مواجه خواهند شد. اما از بین این شرکت‌هایی که در بالا نام برده شد شرکت سهامی خاص و شرکت بامسئولیت محدود به دلیل سهولتی که در تأسیس این نوع شرکتها وجود دارد و معمولاً با تشریفات کمتری در اداره ثبت شرکتها به ثبت می‌رسند، از استقبال بیشتری در فضای کسب‌وکار برخوردارند؛ به ویژه برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط قالب‌های مناسب‌تری هستند. به عنوان مثال برای تشکیل شرکت سهامی خاص نیاز به حضور حداقل 5 نفر هست، 3 نفر به عنوان سهامدار و 2 نفر هم به عنوان بازرس و شرکت بامسئولیت محدود هم با حضور حداقل دو شریک قابل تشکیل است. به همین خاطر در این دو قالب، زمان کمتری برای پیدا کردن شرکا و تشکیل شرکت نیاز است اما در مقابل دو شرکت سهامی عام و شرکت تعاونی از تشریفات و الزامات بیشتری برخوردارند و این امر باعث می شود که سرعت تأسیس و راه اندازی کسب‌وکار کاهش پیدا کند به عنوان مثال در هنگام تأسیس شرکت‌های سهامی عام، با بحث تشریفات حاکم بر پذیره‌نویسی و اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار مواجه‌اید، که وجود اینگونه تکالیف قانونی باعث می‌شود تا راه‌اندازی کسب‌کار شما به تأخیر بیفتد. در هنگام تأسیس شرکت تعاونی نیز تشریفات خاصی وجود دارد از جمله اینکه تعداد شرکا باید حداقل 7 نفر باشد و همچنین نیاز به اخذ مجوز از اداره تعاون هست که این موارد کار ثبت شرکت تعاونی را کمی سخت و زمان‌بر می‌کند. به همین دلیل با توجه به اینکه یکی از شاخص‌هایی که مؤسسین کسب‌وکارها به ویژه کسب‌وکارهای نوپا یا استارتاپی به دنبال آن هستند سرعت راه‌اندازی کسب‌وکارشان می‌باشد، قالب‌‌هایی مانند شرکت سهامی عام و شرکت تعاونی به خاطر داشتن تشریفات زیاد و زمان‌بر با استقبال چندانی مواجه نشده و تمایل استارتاپ‌ها به ثبت شرکت بامسئولیت محدود و سهامی خاص بیشتر است.معیار چهارم: سهولت اداره‌ی شرکت
مؤسسات
غیرتجاری به دلیل اینکه الزامات قانونی کمتری بر آن‌ها حکومت می‌کند در مرحله اداره نسبت به برخی از شرکت‌های تجاری از سهولت بیشتری برخوردارند. اما از بین شرکت سهامی خاص و بامسئولیت محدود اداره شرکت بامسئولیت محدود از سهامی خاص بسیار راحت‌تر است و دلیل آن هم این است که در شرکت‌های سهامی خاص پس از تأسیس نیاز است که به صورت دوره‌ای مجمع تشکیل شود تا به صورت سالانه به انتخاب بازرسان مبادرت ورزد، هر دو سال یکبار مدیران جدیدی برای شرکت تعیین نماید و یا مدت مدیریت مدیران قبلی را تمدید کند. همچنین اگر همه سهامداران در مجمع حاضر نباشند برای دعوت از مجمع باید از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشار اقدام شود و مواردی از این قبیل که باعث می‌شود اداره شرکت سهامی خاص نسبت به شرکت بامسؤلیت محدود دشوارتر باشد؛ در حالی که در شرکت بامسئولیت محدود تشریفات و الزامات الزامی کمترند و قواعد تابع اراده‌ی مدیران شرکت است یعنی اولاً وجود بازرس الزامی نیست دوماً شرکت می‌تواند به صورت تک مدیرعاملی اداره شود به این معنا که نیازی به وجود هیأت مدیره نیست و سوماً انتخاب مدیرعامل هم الزامی نیست. بنابراین از بین 3 نوعی که در این قسمت بررسی شد مؤسسات غیرتجاری و شرکت‌های بامسؤلیت محدود به این خاطر که اداره آن‌ها بیشتر تابع اراده مؤسسین و شرکاست به نحو راحت‌تری قابل اداره هستند اما شرکت‌های سهامی خاص در مقایسه با مؤسسات غیرتجاری و شرکت‌های بامسئولیت محدود از الزامات قانونی بیشتری برای اداره و تضمین حقوق اشخاص ثالثی که با این شرکتها وارد معامله می‌شوند برخوردارند و همین ویژگی شرکت‌های سهامی خاص هم باعث شده که در بین اشخاص ثالث و فعالان بازار اعتباری بیشتری داشته باشند که در ادامه دقیق‌تر به این قضیه خواهیم پرداخت.
معیار پنجم: اعتبار شخصیت حقوقی
شرکت‌های بامسئولیت محدود نه تنها سهولت در تأسیس دارند بلکه سهولت در اداره هم دارند اما باید دقت شود که هر چند شرکت بامسئولیت محدود تشریفات کمتری برای تأسیس و اداره دارند اما عملاً از اعتبار کمتری هم در فضای اقتصادی برخوردارند و یکی از دلایل آن هم این است که از الزامات قانونی کمتری نسبت به شرکت سهامی خاص برخورداند و با یک نگاه اجمالی به قانون تجارت هم می‌توان به این قضیه پی برد چراکه قانون‌گذار در لایحه اصلاحی سال 1347 حدود 300 ماده قانونی را به شرکت‌های سهامی اختصاص داده، در حالی که در قانون تجارت سال 1311 فقط در 21 ماده به مقررات مربوط به شرکت بامسئولیت محدود پرداخته است . به همین دلیل اگر شرکتی بخواهد در یک مناقصه شرکت کند، برگزارکننده مناقصه برای شرکت سهامی خاص نسبت به شرکت بامسؤلیت محدود اعتبار بیشتری قائل می‌شود چون الزامات بیشتری برای این دسته از شرکتها در قانون پیش بینی شده است و چه بسا که شرط ورود به برخی از مناقصات هم این باشد که نوع شرکت، سهامی باشد. پس می‌توان گفت با توجه به اندک بودن الزامات در شرکت بامسئولیت محدود و آسان‌تر بودن تصمیم‌گیری‌ها در آن، برای انجام فعالیت‌های اقتصادی کوچک و خانوادگی شرکت بامسئولیت محدود قالب مناسب‌تری است و برای فعالیت‌های اقتصادی گسترده‌تر که فراتر از قلمرو یک خانواده هست و در سطح بزرگتری شکل گرفته و همچنین کسب‌وکارهایی که برای آن‌ها شرکت در مناقصات از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌خواهند با اشخاص ثالث ارتباط بیشتری برقرار کنند شرکت سهامی خاص قالب مناسب‌تری است چون از الزامات قانونی بسیار و در نتیجه اعتبار بالاتری برخوردارند و در نهایت هم اگر فعالیت‌های اقتصادی به صورت کلان باشد یعنی نیاز به تأمین سرمایه زیادی باشد که مؤسسین به تنهایی قادر به تأمین آن نباشند، تأسیس شرکت سهامی عام برای این منظور قالب مناسبی خواهد بود.معیار ششم: تأمین سرمایه
مسئله
دیگری که در بحث فعالیت‌های اقتصادی مهم است بحث تأمین سرمایه است، که در شرکت‌های سهامی خاص تأمین سرمایه توسط مؤسسین شرکت انجام می‌شود و حتماً باید حداقل 35 درصد سرمایه شرکت در یک حساب بانکی به نام شرکت تودیع شده و گواهی بانک مبنی بر افتتاح حساب و سپردن 35 درصد سرمایه اولیه شرکت در شرف تأسیس به اداره ثبت شرکتها ارسال شود و برخلاف شرکت سهامی عام هم نیازمند طی کردن تشریفات پذیره‌نویسی، تبلیغ برای فروش و عرضه سهام و مشارکت عموم مردم در تأمین سرمایه نیست. بنابراین از آنجایی که در شرکت سهامی خاص، سرمایه به قطعات سهام تقسیم می‌شود و تأمین سرمایه هم در آن‌ها نسبت به شرکت‌های بامسئولیت محدود واقعی‌تراست معمولاً برای جذب سرمایه‌گذار و گرفتن شریك جدید، شرکت مناسب‌تری محسوب می‌شود. اما در شرکت بامسئولیت محدود میزان سرمایه شرکت توسط اداره ثبت شرکتها به صرف اقرار مدیر شرکت مبنی بر وصول سرمایه مندرج در شرکتنامه احراز می‌شود و هیچ کنترل خاصی برای بررسی این مسئله که آیا شرکت واقعاً دارای میزان سرمایه‌ای که ادعا می‌کند، هست یا نه وجود ندارد. بنابراین سرمایه این نوع شرکت ممکن است صوری باشد و وجود خارجی نداشته باشد و خود این مسئله می‌تواند اعتبار این نوع شرکت را تا حد قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد چراکه اشخاص ثالث معیاری برای اطلاع پیدا کردن از میزان واقعی سرمایه شرکت در اختیار ندارند و در نتیجه در معاملات‌شان با اینگونه شرکتها ممکن است نیازمند شناخت کافی و احتیاط بیشتری باشند.
